เมื่อเอ่ยถึง Madaya Mom คงไม่ใช่เรื่องง่ายที่จะฟันธงว่าการ์ตูนเรื่องนี้จัดอยู่ในหมวดประเภทใด เป็นการ์ตูนเว็บ หรือเป็นบันทึกเรื่องเล่าแบบภาพวาด หรือเป็นการ์ตูนคอลัมน์ข่าว หรือไม่ใช่ทั้งหมดที่กล่าวมากันแน่ แต่สิ่งหนึ่งแน่ชัดที่ผู้อ่านหลายคนน่าจะเห็นพ้องต้องกันคือการ์ตูนเรื่องนี้เป็นเรื่องราวที่ว่าด้วยโศกนาฏกรรม
ด้วยการจับมือกันของสำนักข่าว ABC News และ Marvel Comics (จากสังกัด Walt Disney ด้วยกันทั้งคู่) Madaya Mom จึงเป็นผลงานการ์ตูนที่บรรจงสร้างจากหลายฝ่าย แต่คนที่มีส่วนสำคัญที่สุดสำหรับโปรเจคนี้เห็นจะเป็นมารดาไร้นามของครอบครัวหนึ่งที่ต้องพยายามมีชีวิตรอดบนความแร้นแค้นในเมืองมาดายาประเทศซีเรีย
ทีมงานผลิตพยายามสงวนชื่อสกุลจริงของมารดาชาวซีเรียท่านนี้ไว้เป็นความลับด้วยเหตุผลด้านความปลอดภัย แต่กระนั้นในขณะที่เรื่องราวส่วนใหญ่ของเธอค่อยๆ ถูกเปิดเผยตามเนื้อเรื่อง เรากลับพบว่ามีเรื่องราวในชีวิตจริงของเธอเพียงน้อยนิดนักที่ได้รับการปกป้องคุ้มครองให้ปลอดภัย ภัยที่รอจะคุกคามทั้งจากการถูกลอบสังหารและจากความหิวโหย ภัยจากโรคร้ายและภัยจากความหวาดกลัว ที่เธอกลัวที่สุดคือภัยอันตรายเหล่านี้จะคุกคามต่อชีวิตของคนในครอบครัวเธอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งต่อลูกชายคนล่าสุดที่เพิ่งลืมตาดูโลกได้เพียงไม่นานนี่เอง ครั้นเมื่อพลบค่ำขณะที่เธอและสามีชักชวนลูกๆ ทุกคนมานั่งล้อมวงรอบกองไฟเพื่อความอบอุ่น ทั้งเธอและสามีจะพยายามทำทุกวิถีทางเพื่อสร้างขวัญกำลังใจให้ครอบครัวเข้มแข็งและยืนหยัดต่อไป แม้ความหวังว่าจะได้ไปโรงเรียนอีกครั้งจะเป็นกำลังใจที่ดีให้กับเด็กๆ บ้าง แต่กระนั้นกระสุนปืนที่ไม่รู้ว่ามาจากแห่งหนใดก็ยังคงฉุดกระชากชีวิตเพื่อนของพวกเด็กๆ อยู่ร่ำไป
“พวกเขาคงไม่หยุดพูดถึงมันง่ายๆ หรอก จิตใจของเด็กๆ เต็มไปด้วยความบอบช้ำและความหวาดกลัว” Madaya Mom ได้กล่าวไว้ เรื่องนี้คงต้องยกเครดิตความดีความชอบให้กับทีมงานผลิตที่สามารถตีแผ่เรื่องราวออกมาได้อย่างไม่เกรงกลัวใคร และคงต้องยกย่อง ABC/Marvel/Disney ที่สามารถร่วมกันสร้างผลงานจนเป็นที่จดจำและน่าติดตาม การ์ตูนชิ้นนี้สามารถทำหน้าที่ของความเป็นสื่อได้ดีสมกับที่เคยตั้งปณิธานไว้ นั่นคือการสร้างให้สังคมเกิดจิตสำนึก หันมารับรู้และเข้าใจความเป็นไปในซีเรียมากยิ่งขึ้น
แต่กระนั้นคำถามคือ ผลงานชิ้นนี้ได้มอบอะไรที่ดูผิดที่ผิดทางไปหรือเปล่า? การ์ตูน Madaya Mom กำลังทำอะไรบางอย่างเพื่อชาวเมืองมาดายาหรือเพียงเพื่ออรรถรสของผู้อ่านกันแน่?
สังเกตได้จากในตอนหนึ่งของเนื้อเรื่องที่เมื่อความหวาดกลัวเริ่มทวีขึ้น ตัวละครหลักพูดขึ้นมาว่า “ฉันเคยคิดกังวลกลัวว่าเด็กๆ จะต้องตาย แต่เดี๋ยวนี้ฉันเริ่มรู้สึกว่าบางทีความตายมันยังจะดูเมตตากว่าที่ต้องปล่อยให้เด็กๆ เผชิญกับชะตากรรม ณ ตอนนี้เสียอีก” มันช่างเป็นประโยคแสดงความรู้สึกที่ฟังดูปวดร้าวและเย็นชา และช่างน่าเศร้าที่มันไม่ได้ต่างอะไรไปจากเรื่องราวที่แล้วๆ มาเลย ประโยคดังกล่าวสร้างความรู้สึกหมดอาลัยและสิ้นหวังต่ออนาคตของพวกเขาในซีเรียยิ่งนัก
หากจะกล่าวว่าการ์ตูน Madaya Mom เดินผิดทางก็คงน่าจะพลาดตรงที่ผู้เขียนทำให้มันดูเหมือนเรื่องปรุงแต่งเพื่ออรรถรสของผู้อ่านมากเกินไป มันดูเหมือนไม่ใช่เรื่องราวของชาวซีเรีย ดูเหมือนไม่ใช่ ‘ช่องทาง’ ที่สามารถทำให้หลายคนได้เรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับซีเรีย หรือเกี่ยวกับการทำลายล้างที่สร้างความเสียหาย ไม่ได้มีไว้เพื่อให้ทุกคนเข้าใจถึงวิกฤติที่เกิดขึ้นในซีเรียแต่อย่างใด
จริงอยู่ที่การ์ตูนคือสื่ออันทรงพลังมหาศาลที่จะสามารถสื่อสารอะไรต่อมิอะไรได้มากมาย จริงอยู่ที่การ์ตูนอย่าง Madaya Mom นั้นมีประโยชน์แล้วก็สำคัญ และมันก็ไม่ผิดที่จะบอกว่าทีมงานผลิตนั้นทำผลงานออกมาได้อย่างยอดเยี่ยม แต่กระนั้นก็ไม่ควรเผลอหลงคิดไปว่าทั้งหมดนี้เพียงพอแล้วที่จะสร้างจิตสำนึกดีๆ ให้กับสังคม จนเราสามารถนิ่งนอนใจว่าภารกิจนี้ได้สำเร็จเสร็จสิ้นแล้ว
ดูเหมือนทิศทางตรงนี้จะเริ่มถอยหลังไปเรื่อยๆ หากสื่อมีพลังจริงอย่างที่ว่า ทำไมเราจึงใช้มันแค่เพียงให้ความรู้แก่ผู้คนที่อยู่ห่างไกลออกไปจากขอบเหวของความวิกฤติ แทนที่จะใช้มันเพื่อสร้างประโยชน์ให้แก่อีกหลายคนที่อยู่ในวิกฤตินั้นด้วย?
แทนที่จะสร้างจิตสำนึกให้คนข้างนอกเพียงอย่างเดียว จะเป็นไปได้ไหมที่ผู้จัดทำจะช่วยสร้างความหวังและกำลังใจให้กับคนข้างในที่กำลังเผชิญวิกฤตินั้นด้วย?
คลิ๊กอ่าน Madaya Mom ฉบับออนไลน์
แปลและเรียบเรียงโดย : Andalas Farr
ที่มา: Real Life Superheroes: Marvel’s Newest Comic About a Syrian Mom, Struggling to Survive
